هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد حوزه علمیه خراسان
هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان در راستای رسالت ترویجی و آموزشی خود و در جهت ارتقای سواد مالی و اقتصادی مخاطبان خود، اقدام به برگزاری نشست‌های اقتصادنا در لایه عمومی و با محوریت آموزش ابعاد عملیاتی و مهارت‌های فعالیت در بورس کرده است که قسمت دوم از این نشست‌ها با ارائه آقای دکتر عادل در روز چهارشنبه ۴ تیرماه ٩٩ بصورت مجازی و آنلاین برگزار گردید.
گفتنی است سلسله نشست‌های نخبگانی و تخصصی اقتصادنا در سال ١٣٩٩ با محوریت پرداختن به ابعاد و چالش‌های فقهی و اقتصادی و با رویکرد مبنایی و نظری به موضوعات اقتصادی از جمله بورس در دست برنامه‌ریزی و اقدام است که تاکنون نشست بررسی ابعاد فقهی و اقتصادی بورس با ارائه آقای دکتر پیغامی، استادیار دانشگاه امام صادق علیه السلام، برگزار شده است.
چکیده نشست
در این نشست آقای دکتر سیدعلی عادل، مدرس بازارهای مالی و دانش آموخته مدیریت مالی دانشگاه امام صادق علیه السلام به معرفی ارکان بازار بورس و اوراق بهادار، مراحل ورود به بورس و دریافت کد بورسی، روش‌های سرمایه گذاری در بورس، مکانیزم انجام معاملات در بورس، معرفی سهام، وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس، انواع تحلیل‌های مورد نیاز برای فعالیت بورسی، تابلوخوانی و معرفی ارکان اصلی صفحه معاملاتی بورسی، پرداختند و در پایان نیز چند اصل کلی و البته بسیار مهم جهت فعالیت در بازار سرمایه را برای مخاطبان ذکر کردند. تفصیل نشست ذیلا تقدیم مخاطبان عزیز اقتصادنا می‌گردد:
همچنین علاقه‌مندان برای دریافت صوت این نشست می‌توانند به کانال اقتصادنا در پیام‌رسان‌های سروش، بله، تلگرام و ایتا مراجعه نمایند.
ارکان بازار بورس و اوراق بهادار
بازار بورس و اوراق بهادار دارای سه رکن است: 1- شورای عالی بورس و اوراق بهادار 2- شورای فقهی بورس، که درکنار شورای عالی بورس فعالیت می‌کند. 3- سازمان بورس و اوراق بهادار که شامل چهار مجموعه بورس و اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی می‌باشد.
تقسیم بندی بازار سرمایه
بازار سرمایه به دوبخش تقسیم می‌شود: بازار بورس و فرابورس؛
بازاربورس (بازار متشکل) به بازاری می‌گویند که شکل یافته است و قواعد و قوانین محکم و سازمان یافته ای برای آن وضع شده است. شرکت هایی که نمی‌توانند قوانین و مقررات را رعایت کنند و هنوز به اندازه کافی بزرگ نشده اند و کوچک هستند می‌توانند ازطریق فرابورس وارد بازار سرمایه شوند.
بازار فرابورس: بازاری است که تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار است و به منظور توسعه، صدور و مبادله ابزارهای مالی و پوشش خلأهای ناشی ازدسترسی بخش عمدای از صاحبان صنایع به بازار سرمایه تشکیل می‌شود. قاعدتا بازار فرابورس نسبت به بازار بورس ریسک بیشتری دارد زیرا شرایط و قوانین کمتری برآن حاکم است.
تعریف سهام شناور: سهامی است که کمتر از 5درصد سهام شرکت را شامل می‌شود و معامله آن توسط سهام داران جزء صورت می‌گیرد و بالای 5درصد توسط سهام داران حقیقی و حقوقی مورد معامله قرار می‌گیرد.
نکته ای که در اینجا باید ذکر کنیم این است که درخصوص سودآوری در بازار فرابورس هیچ گونه شرطی گذاشته نشده است؛ ولی در بازار بورس شرکت باید سه دوره سودآوری داشته باشد تا به شرکت اجازه داده شود، تا وارد بورس شود.
مراحل ورود به بورس و دریافت کد بورسی
افرادی که می‌خواهند وارد فضای بورس شوند. ابتدا باید در سامانه سجام (سامانه جامع اطلاعات سرمایه گذاران) ثبت نام کنند و پس ازآن به دفاتر پیش‌خوان یا کارگزاری‌هایی که ازسوی سازمان بورس معرفی شده اند مراجعه کنند و کد بورسی خود را دریافت کرده و پس ازآن از طریق رمز عبور پنل معاملاتی وارد معامله شوند. هر فرد مانند کد ملی تنها یک کد معاملاتی دارد که شامل 8 کاراکتر با ترکیب اعداد و حروف می باشد که از این طریق می‌تواند فعالیت‌های بورسی خود را انجام دهد.
روش‌های سرمایه گذاری در بازار سرمایه
دو روش کلی جهت سرمایه گذاری در بازار سرمایه وجود دارد؛ روش مستقیم و روش غیر مستقیم.
در روش مستقیم معامله از طریق کارگزاری‌ها و خود فرد و با استفاده از کد معاملاتی فرد انجام می‌شود. توصیه می‌شود تنها افرادی که تجربه و زمان کافی دارند از این روش سرمایه گذاری استفاده نمایند.
روش غیر مستقیم: برای کسانی که زمان، مطالعه و تجربه کمتری دارند مناسب است که می‌تواند برای این منظور از دو طریق اقدام نمایند؛ اول از طریق صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک که شامل صندوق‌های در سهام، صندوق‌های مختلط و صندوق‌های با درآمد ثابت می‌باشد، افراد می‌توانند سرمایه گذاری کنند و واحدهای سرمایه گذاری دریافت کنند. در اینجا نیازی به دریافت کد بورسی نیست و افراد می‌توانند به صندوق‌های سرمایه گذاری که در سازمان بورس وجود دارد مراجعه کرده و از این طریق در یکی از صندوق ها سرمایه گذاری کنند. قیمت این صندوق ها با توجه به نوع‌شان و رونق یا رکود بازار سرمایه بالا یا پایین می‌رود.
روش دوم: از طریق سبدگردانی به وسیله شرکت های سبد گردان دارای مجوز از سازمان بورس. این صندوق ها معمولا سرمایه‌های کلان بیش از دو یا سه میلیارد را جذب می‌کنند.
مکانیزم معاملات در بورس
زمانی که فردی می‌خواهد خرید و فروشی را انجام دهد باید در تایم معاملات آن را انجام بدهد. تایم معاملات از 9صبح تا 12:30 ظهر می‌باشد. ساعت8:30 تا 9 امکان گذاشتن سفارش خرید یا فروش وجود دارد، اما هیچگونه معامله ای صورت نمی‌گیرد و رأس ساعت 9 این امکان وجود دارد که معاملات انجام شود. روزهای شنبه تا چهارشنبه به غیر از روزهای تعطیل رسمی بازار باز است.
نحوه انجام معامله در بورس: هرشخصی یک کد بورسی دارد؛ واز طریق آن یک حساب بانکی معرفی می‌کند و ازطریق حساب بانکی می‌تواند حساب خود را درکارگزاری شارژ کند و خرید سهام را انجام دهد. ودرصورت فروش سهم تا دو روز بعد از فروش، پول به همان حساب انتقال داده خواهد شد.
بازار اولیه و بازار ثانویه
بازارهای سهام بر اساس مرحله عرضه اوراق به دو نوع تقسیم می‌شوند: یکی عرضه اولیه و دیگری بازار ثانویه. بازار اولیه در حقیقت بازاری است که برای اولین بار اوراق بهادار در آن انتشار مییابند. بازار ثانویه بازاری است که اوراق بهادار بعد از بازار اولیه و برای دومین بار در آن مورد معامله قرار می‌گیرد.
سرمایه گذاران می توانند برای اطلاع از عرضه اولیه شرکت‌ها به آدرس http://new.tse.ir مراجعه نمایند.
علت اینکه خرید در بازار عرضه اولیه توصیه می‌شود این است که شرکت بعد از اینکه شرایط آن توسط کارشناسان بورس و اوراق بهادار مورد برسی قرار می‌گیرد؛ به مرحله ای به نام مرحله کشف قیمت می‌رسد، در این مرحله که پس از فرایند انتشار اولیه صورت می‌گیرد، در بین مجموعه‌ای از تحلیل‌گران حرفه ای سازمان بورس و افرادی که معاملات زیادی در بازار بورس دارند و نماینده شرکت برای تعیین قیمت سهام بحث و جدل فراوانی انجام می‌شود. لذا هم از لحاظ تحلیل های بنیادین و هم تحلیل های تکنیکال با نماینده شرکت تا حدی بحث و جدل می‌کنند تا به پایین‌ترین قیمت مورد توافق طرفین برسد برسند، زمانی که به آن قیمت برسند سهم در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد.
معرفی سهام
تعریف سهام: سهام سندی است که نشان میدهد یک سرمایه گذار مالک درصد معینی از یک شرکت است و درصد معینی از سود شرکت و مزایای دیگری که به سهام داران تعلق می‌گیرد را دریافت خواهد کرد.
سهام از منابع دائمی تأمین مالی است و دارنده سهام حق اطلاع از وضعیت شرکت را دارد و دارای حق رای می‌باشد و نیز سهام دار حق انتقال سهام خود به دیگری را دارد.
نماد معاملاتی
برای تمامی شرکت‌هایی که در بورس اوراق بهادار تهران معامله می‌شوند، نماد خاصی طراحی شده است که از چند حرف تشکیل می شود و اولین حرف عموما نشان دهنده صنعتی است که شرکت در آن قالب فعالیت می‌کند. سایر حرف‌ها هم عموما خلاصه ای از نام شرکت می باشد. به‌عنوان مثال: دارویی ها با «د» شروع می‌شوند مانند دالبر: البرز دارو، قندی ها با «ق» شروع می‌شوند مثل: قشرین: قند شیرین خراسان، خودرو سازی‌ها با «خ» شروع می‌شوند. همچون خاور: ایران خودرو دیزل و غذایی ها با «غ» شروع می شوند مانند غگرجی: بیسکوئیت گرجی.
بنابراین افراد از طریق نماد معاملاتی شرکت‌ها، هم با عنوان مجموعه و هم اینکه شرکت از چه گروهی می‌باشد، آشنا می‌شوند.
دامنه نوسان قیمت
قسمت هر سهم اجازه دارد از5%ـ تا 5%+ در روز نوسان داشته باشد. منظور از قیمت، قیمت پایانی است که معاملات شرکت با آن قیمت بسته می‌شود.
برای شرکت‌هایی که بازارگردان می باشند و یا در بازار پایه الف و ب معامله می شوند دامنه نوسان قیمت سهم می‌تواند در محدوده 10%ـ تا 10%+ باشد.
مثلا اگر قیمت پایانی سهمی 300 تومان باشد دامنه نوسان قیمت سهم در محدوده 285 تومان تا 315 تومان می‌باشد.
زمانی که می‌خواهید یک سهام را خریداری کنید، می‌توانید در قسمت جستجوی صفحه معاملات، شرکتی را که می‌خواهید سهم آن را خریداری کنید؛ جستجوکرده و بعد از اینکه سیستم آن راپیدا کرد روی آن کلیک کنید. سپس گزینه خرید و فروش نمایش داده می‌شود و می‌توانید عملیات بورسی خود را انجام دهید.
قیمت پایانی یک سهم: میانگین قیمت‌هایی است که در طول یک روز یک سهم دارد.
حجم نمایشی: درجایی است که فرد تعداد سهم خیلی بالایی دارد و می‌خواهد آن را به فروش برساند ولی نمی‌خواهد تمام سهم نمایش داده شود لذا در این قسمت انتخاب می‌کند که حجم خاصی از آن سهم نمایش داده شود.
کارمزد خرید و فروش: کارمزد خرید تقریبا نیم درصد است که به سه ارگان سازمان بورس، اداره مالیات و کارگزاری می‌رسد و یک درصد هم کارمزد فروش است.
صف خرید و صف فروش
چه زمان صف خرید یا فروش برای یک سهم ایجاد می‌شود؟
زمانی که حجم تقاضا برای یک سهم در بالاترین قیمت روزانه قرار بگیرد و عرضه ای برای آن وجود نداشته باشد و افراد احساس کنند که این سهم، سهم خوبی است و کسی هم قصد فروش آن را نداشته باشد. در این حالت صف خرید تشکیل می‌شود.
صف فروش: وقتی حجم عرضه یک سهم در پایین ترین قیمت روزانه باشد و تقاضایی نیز وجود نداشته باشد برای سهم مذکور صف فروش تشکیل می شود. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که افراد احساس کنند که یک سهم، سهم خوبی نیست و از طرف دیگر هم استقبال کمی برای خرید آن سهم وجود داشته باشد.
وضعیت نمادهای معاملاتی در بورس
به صورت کلی سه نماد در بورس داریم؛ نماد مجاز، نماد ممنوع یا متوقف و نماد مجاز – محفوظ
نمادهای مجاز: نمادهایی هستندکه افراد می‌توانند خرید و فروش سهام آن نماد را انجام دهند.
نمادهای متوقف: نمادهایی هستند که به دلایل مختلف مثل تشکیل مجمع سالانه، مجمع فوق العاده که شرکت‌ها اعلام می‌کنند ممنوع یا متوقف می‌شوند؛ یا طبق قانون در صورتی که سهام50% افزایش پیدا کرده باشد، بعد از آن سه روز بسته می‌شود.
یک اصطلاح دیگرمجازـ محفوظ است، به این معنا که شما می‌توانید درخواست خرید و فروش را ثبت بکنید ولی معامله انجام نمی‌شود و معامله گران در حال نظارت بر سهم بوده و برای مدتی آن را محفوظ نگه داشته‌اند و بعد از مدتی معامله انجام می‌شود.
انواع تحلیل‌های مورد نیاز جهت فعالیت در بورس
بصورت کلی سه نوع تحلیل وجود دارد: تحلیل‌های بنیادی، تکنیکال و رفتاری که به ما کمک می‌کند تا سهام ها را رصد کرده و با دید باز، خرید و فروش را انجام دهیم.
الف- تحلیل بنیادی
تحلیل های بنیادی: تحلیل هایی هستند که مبتنی براین فرض می‌باشند که اوراق بهادار یک ارزش ذاتی دارند که یک سرمایه گذار می‌تواند برآورد کند. در تحلیل های بنیادی ارزش ذاتی یک سهم از طریق تحلیل متغیرهای بنیادین برآورد می‌شود. بدین صورت که اگر ارزش بازاری یک سهم بیشتر از ارزش ذاتی آن باشد خرید آن سهم مناسب نیست و بهتر است که آن را بفروشیم و اگر ارزش ذاتی سهم بیشتر از ارزش بازاری آن باشد بهتر است آن سهم خریداری شود.
ابزارهای تحلیل بنیادی:
اطلاعاتی مانند صورت‌های مالی شرکت ها، اطلاعات اخباری و اطلاعات مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی از جمله مواردی هستند که در تحلیل های بنیادی اهمیت زیادی دارند. اطلاعات مربوط به صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی بصورت کامل در سایت codal.ir موجود است.
شاخص های مهم مورد استفاده در تحلیل‌های بنیادی
الف- سود هر سهم(EPS): نسبت سود در طی هر دوره مالی یک شرکت سهامی را به ازای هرسهم بیان می‌کند. سود هر سهم از تقسیم سودخالص(سود پس از کسر مالیات) شرکت بر تعداد کل سهام شرکت بدست می‌آید.
سود تقسیم شده(DPS): صاحبان سهام هر شرکت در مجمع عمومی عادی سالانه تصمیم می‌گیرند قسمتی از سود را بصورت نقدی بین سرمایه‌گذاران تقسیم کنند که به آن سود تقسیم شده می‌گویند. مابقی سود را شرکت به‌عنوان سود انباشته نزد خود نگهداری می‌کند.
ب- نسبت P/E
این نسبت یکی ازپرکاربردترین و مهم ترین شاخص‌های بررسی و ارزش‌گذاری سهام می‌باشد. علت این امر این است که این شاخص دو مورد از مهم ترین فاکتورهای انتخاب سهام خوب یعنی قیمت و سود را بطور مستقیم بررسی می‌کند. همچنین زمان نیز دراین شاخص نقش بسزایی دارد.P نشان دهنده قیمت هر سهم وE نشان‌دهندۀ درآمد هر سهم می‌باشد.
اگر P/E شرکتی پایین باشد این سهم برای سرمایه گذارن جذاب تر است. زیرا این به ما می‌فهماند که سهم سودی توزیعی شرکت بیشتر بوده وچون قیمت بازاری آن کم است رشد خواهد کرد و خود را به قیمت ذاتی سهم خواهد رساند. به این نوع از سهام ها سهام های رشدی می‌گویند. البته این درصورتی است که از نظر ذاتی نیز شرکت ظرفیت رشد را داشته باشد.
به عنوان مثال اگرما یک سهم داشته باشیم با100=Price و40=EPS وسهم دیگری داشته باشیم که1600=Price و200=EPS دراین صورت برای سهم اول2.5=P/E و برای سهم دوم8=P/E لذا خرید سهم اول از نقطه نظر تحلیل بنیادی جذاب‌تر است.
ب- تحلیل تکنیکال
در این تحلیل به گذشته یک سهم توجه می‌شود و از طریق بررسی اطلاعات آماری گذشته یک سهم آینده آن را پیش بینی می‌کند.
- این اصطلاحات بیشترشامل قیمت ها و حجم معاملات است.
- درتحلیل تکنیکال عمده رفتارهای مورد بررسی شامل قیمت و حجم معاملات گذشته می باشد.
مثال: تحلیل از طریق قاعده الگوی مثلث: دراین الگو به گذشته یک سهم نگاه می‌کنیم. اگر بتوانیم یک مثلث ترسیم کنیم به این صورت که اگر سقف یک قیمتی به کف قیمت رسید و دوباره تا چندین مرتبه یک بالاترین سقف قیمتی به کف قیمتی رسید نهایتا از اتصال این سقف‌ها و کف‌های قیمتی به یکدیگر یک مثلث تشکیل می‌شود که دارای یک قاعده بوده و اگر از هر جایی این قاعده قیمت چه از بالا و چه از پایین خارج شود قیمت سهم به اندازه این قاعده می‌تواند نوسان داشته باشد (به شکل زیر نگاه شود).
ج- تحلیل رفتاری
علوم رفتاری از جمله دانش های کاربردی مانند روانشناسی، جامعه شناسی و… هستند که در درک رفتارهای انسانی بسیار اهمیت دارند.
در توضیح باید گفت که بعضی وقت‌ها فارغ از تحلیل های بنیادی و تکنیکال به یک‌باره اتفاق هایی در بازار بورس می‌افتد که خارج از این تحلیل ها بوده و تنها از طریق مدل های رفتاری قابل توضیح است. مانند شرایطی که تعداد زیادی از افراد تحت تصمیمات هیجانی به یک سمت خاص حرکت می‌کنند. همچون چند هفته گذشته که تازه واردها یک دفعه وارد بورس شدند و دریک زمان خاص تحت یک سری رفتار هیجانی و غیرکارشناسی برخی از سهم ها خریده یا فروخته شده و باعث تأثیرگذاری جدی بر بازار شدند.
تابلوخوانی
یکی از سایت هایی که برای معامله گران خیلی مهم است سایت مدیریت فناوری بورس تهران به نشانی tsetmc.ir می‌باشد. در این سایت معامله گران می‌توانند در یک نگاه، شاخص‌های مختلف بورس، نمادهای پربیننده و نمادهایی که تأثیر زیادی در شاخص ها دارند، قسمت فرابورس و … را ملاحظه کنند.
اگر در این سایت وارد قسمت دیده بان بازار شوید وارد صفحه ای می‌شوید که قبل از هرکار باید به قسمت تنظیمات آن رفته و نحوه نمایش بازار را متناسب با علاقه‌مندی خود از این طریق تنظیم نمایید. مثلا صنعت ها را گروه بندی کنید و نمایش را بر اساس میلیارد قرار دهید و… .
در این صفحه می‌توانید برای پیدا کردن هر سهم آن راجستجو کنید و اطلاعات آن را مشاهده نموده و تحلیل خود را بر اساس این اطلاعات انجام دهید.
در صفحه نمایشگر ارکانی وجود دارد که با اعداد مشخص شده، که به توضیح آن می‌پردازیم.
قسمت 1: اسم نماد و نام شرکت و اینکه بازار بورس یا فرابورس است را مشخص می‌کند.
قسمت 2: دراین بخش آخرین قیمت مورد معامله را مشاهد می‌کنید.
قسمت 3: که با رنگ سبزمشخص شده است مقداررشد یا نزول قیمت را نسبت به قیمت پایانی دیروز مشخص می‌کند.
قسمت 4: درصد آخرین قیمت نسبت به قیمت پایانی دیروز را نشان میدهد.
قسمت 5: قیمت پایانی روزکه همان میانگین قیمت های مورد معامله درآن روز است را نشان میدهد.
قسمت 6: تغییر قیمت پایانی امروز نسبت به تغییر قیمت پایانی دیروز را نشان میدهد.
قسمت 7: درصد تغییر قیمت پایانی امروز را نسبت به درصد تغییر قیمت پایانی دیروز نشان میدهد.
قسمت 8: بیان می‌کند که اولین معامله امروز با چه قیمتی انجام شده است.
قسمت 9: نشان دهنده قیمت پایانی دیروز است.
قسمت 10: تعداد معاملاتی که بر روی سهم انحام شده است را مشخص می‌سازد.
قسمت 11: حجم معامله روز یعنی تعداد سهم هایی که معامله شده است را مشخص می‌سازد.
قسمت 12: ارزش حجم معاملات بیان شده در قسمت یازده را نشان میدهد.
قسمت 13: تعدادسهام کل مجموعه را نشان میدهد.
قسمت 14: ارزش بازار سهم را مشخص می‌کند که برابرتعداد سهام ضرب در ارزش روز بازار می‌باشد.
قسمت 15: ساعت آخرین معامله در روز را مشخص می‌سازد.
قسمت 16: بیشترین قیمت معامله شده روز را نشان میدهد.
قسمت 17: کمترین قیمت معامله شده روز را نشان میدهد.
قسمت 18: قیمت مجاز را نشان میدهد.
قسمت 19: بیشترین بازده در هفته را نشان میدهد.
قسمت 20: کمترین بازده در هفته را نشان میدهد.
قسمت 21: بیشترین بازده درسال را نشان میدهد.
قسمت 22: کمترین بازده در سال را نشان میدهد.
قسمت 24: وضعیت شرکت را مشخص می‌کند که یا مجاز یا متوقف یا مجازـ محفوظ می‌باشد.
قسمت 25: برترین سفارش های خرید را نشان میدهد.
قسمت 26: برترین سفارش های فروش را نشان میدهد.
قسمت 29و30: اطلاعات کلی بورس ،فرابورس، سهم، شاخص و… را نشان میدهد.
قسمت 31: میانگین حجم ماه را که میانگین حجم روزانه طی یک ماه گذشته است نشان میدهد. اگر میانگین حجم ماه را در قیمت روز ضرب کنیم، ارزش ریالی میانگین سهم را به ما میدهد. باتوجه به این متغیر، فرد باید به سراغ سهمی برود که میانگین ارزش ریالی آن بیشتر از 500 میلیون یا یک ملیارد باشد. زیرا موقعی که فرد بخواهد سهم خود را بفروشد اگر میانگین حجم معامله آن کم باشد با مشکل روبرو می شود و ممکن است خریدار نداشته باشد.
قسمت 32: حجم خرید حقیقی و حقوقی را نشان میدهد.
قسمت 33: فروش حقیقی و حقوقی مشخص شده است.
قسمت36و37: سود هر سهم و نسبت P/E را نشان میدهد.
قسمت 38: P/E صنعت را نشان میدهد.
نکته ای که دراینجا لازم میدانم که ذکر شود این است که همواره سعی کنید سبدی از سهم ها را تشکیل بدهید و تا پنج سهم در سبد سهامی خود نگهداری کنید وهریک از این پنج سهم را هم از صنعت های متفاوت انتخاب کنید.
قسمت 39: جدول مربوط به اطلاعات مخفی و نمودارهای نمایشی درآن قرار دارد.
قسمت 4٠: حجم مبنا که حجم حداقل معامله برای هر سهم را نشان میدهد.
نکته: تمام سهم ها حجم معاملاتی ندارند و گره معاملاتی در سهم هایی اتفاق می‌افتد که دارای حجم مبنا هستند و افراد برای اینکه دچار گره معاملاتی نشوند باید به سراغ سهم هایی بروند که میانگین حجم ماهانه بالایی دارند.
قسمت41: نشاندهنده میزان سهام شناور است.
اصول کلی در سرمایه گذاری:
اصل اول: افراد باید با سرمایه مازاد خود وارد بورس شوند.
اصل دوم: افراد لازم است برای کاهش ریسک خود تشکیل سبد سهام بدهند.
اصل سوم: هر فردی باید با دیدگاه خود وارد بورس شود و یک حد ضرر و حتی سود مشخص برای خود معین کند.