هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد حوزه علمیه خراسان
آیت‌الله اراکی، مدیر محترم مرکز جامع علوم انسانی ولی امر، در جلسه افتتاحیه مقطع پیشرفته پودمانی اقتصاد که با همت هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان، برگزار شد، سه نوع مسئله را در فقه شامل مسائل مستحدثه، مسائل فردی و مسائل حکومتی عنوان نموده و تأکید کرد: مسائل مستحدثه از قدیم هم بوده است و علمای سابق در زمان خود با مسائل نوپیدایی مواجه بودند و در صدد تحلیل و استنباط فقهی آن برآمدند. مسائل فردی هم متوقف بر نظام و حکومت نیست اما دسته‌ای از مسائل مسائل حکومتی است.
مدیر مرکز جامع علوم انسانی ولی امر با اشاره به بیانات امام خمینی رحمت‌الله علیه در باب ضرورت فقه پویا و نه متعارف، خاطرنشان کرد: اقامه حکومت یک فعل اجتماعی است و در جامعه و اقتصاد مسائل و پدیده‌هایی وجود دارد که در آن اراده جمعی وجود دارد و مبتنی بر وجود جامعه و حاکمیت است.
استاد خارج فقه حوزه تأکید کرد: ۵ رکن اقتصاد شامل توزیع نخستین، تولید، توزیع ثانوی، مبادله و مصرف فعل‌هایی اجتماعی است و بانک نیز در جامعه یک پدیده اجتماعی است چون ناظر بر روابط مالی میان افراد جامعه است.
آیت‌الله اراکی ضمن اشاره به اینکه تعبیر استاد شهید، محمدباقر صدر، فقه نظام برخواسته از احکام فردی و استخراج اصول کلی است تأکید کرد: آنچه ما بر روی آن تأکید می‌کنیم فقه کلان در برابر فقه فردی است و آن فقهی که حاکمیت نیاز دارد و پاسخ‌گوی نیازهای حاکمیت است، فقه کلان است. رسانه، آموزش و پرورش، عمران شهری و مانند آنها پدیده‌های اجتماعی هستند که نیازمند فقه کلان می‌باشد و در این زمینه خلأهای زیادی وجود دارد.
ایشان بیان کرد: در فقه فردی فرد می‌تواند با حیله شرعی خود را از ربا فراری دهد اما حاکمیت نمی‌تواند از حیله استفاده کند و مجاز نیست قوانین خود را بر مبنای حیل وضع نماید.